W założeniach klasztornych kapitularz pełnił funkcję sali zgromadzeń, w której zbierała się kapituła zakonu w celu podejmowania ważnych dla całego konwentu decyzji. Praktyka ta została następnie przetransponowana na korporacje kanonickie, powstające od końca XI wieku przy wielkich katedrach biskupich. |
![]() |
Przeniesienie w roku 1176 siedziby biskupstwa pomorskiego z Wolina do Kamienia, połączone było z fundacją katedry i kapituły katedralnej. W dokumencie fundacyjnym, książę dymiński Kazimierz I, hojnie uposażył kolegium kanoników, nadając jednocześnie szereg uprawnień, łącznie z prawem wyboru biskupa. Nie wiadomo, czy podjęto też wtedy decyzję, odnośnie lokalizacji pomieszczeń kanonickich? Jako pierwsze powstało zapewne dormitorium, zlokalizowane nad wschodnim skrzydłem krużganków, mające bezpośrednie połączenie z wirydarzem i transeptem. W miarę rozrastania się kapituły, powstał problem budowy przestronnej sali, w której wspólnota ta mogłaby odbywać swoje zebrania. Niewielka początkowo liczba kanoników, wydaje się przesuwać czas wzniesienia kapitularza, na początek XIII wieku. Dokładnie nie wiadomo, kiedy realizację tę rozpoczęto i kiedy zakończono. Kapitularz dobudowano do południowej ściany prezbiterium i wschodniej ściany południowego ramienia transeptu. Od początku nadano mu plan kwadratu. Kryty był dwoma dachami dwuspadowymi równoległymi do osi kościoła, założonymi w ten sposób, by nie zasłaniały okien prezbiterium i transeptu. Czy rozwiązanie to wymusiło dwunawowy układ wnętrza?, tego nie wiemy. W roku 1308 podczas najazdu wojsk brandenburskich pomieszczenie to uległo zniszczeniu. |
Odbudowano je na przełomie XIV i XV wieku, lecz już w zmienionej formie. Zachowano plan kwadratu. Cztery sklepienia krzyżowo-żebrowe wsparto na jednej, centralnie postawionej kolumnie z ceramicznym kapitelem. Żebra narożnikowe podparto na wspornikach kostkowych, żebra schodzące się po środku ścian spoczywają zaś na ceglanych głowicach potrójnej wiązki służek. Ściany wschodnia i południowa rozczłonkowane zewnętrznymi przyporami, posiadają profilowany cokół i gzyms okapnikowy, oraz po dwa, trójdzielne, gotyckie okna. Przez długie lata sądzono, iż do wnętrza kapitularza wiodło z prezbiterium tylko jedno wejście, przez znajdujący się tam romański portal. Dopiero - stosunkowo niedawno - podczas prac regotyzujących wnętrze, odkryto drugi portal zlokalizowany w ścianie transeptu, posiadający uskokowe ościeża, zamknięte ostrołukiem. Dwa pierwsze uskoki są proste, trzeci w formie wałka z przewiązkami. Nie wiadomo kiedy i dlaczego zamurowano to wejście. Przez szereg wieków w pomieszczeniu tym zbierała się kapituła katedralna, sprawująca swój urząd aż do mometu jej rozwiązania w 1810 r. W sali tej zapadały zapewne najważniejsze decyzje tyczące biskupstwa i regionu. Tu również przechowywano księgozbiór biblioteki katedralnej, jednej z najstarszych i największych na Pomorzu. Pieczę nad woluminami sprawował prałat-kustosz. Szczególną pieczę roztaczał nad inkunabułami, starodrukami oraz dokumentami kapituły, z których najcenniejszymi były: akty fundacyjne, przywileje, nadania, fundacje, rachunki itp. Trudno jest dziś ustalić, jak wielki był zasób biblioteki katedralnej, czy też kapitulnej, jak ją później zwano. |
Z najcenniejszych pozycji księgozbioru, zachowane źródła wymieniają: |
Burzliwa historia księstwa i biskupstwa, wywarła swoje piętno na obecnym stanie księgozbioru. Po kasacie kapituły kamieńskiej pokaźny zasób biblioteki przewieziono na zamek w Szczecinie, a z tamtąd do biblioteki w Marienstiftsgymnasium również w Szczecinie, gdzie przetrwał do ostatniej wojny. Część księgozbioru wywieziono do Berlina. Bliżej nieokreślona część rękopisów średniowiecznych o charakterze teologicznym, została rozproszona po niektórych bibliotekach polskich. 12 znajduje się w Książnicy Pomorskiej w Szczecinie, 9 w Bibliotece Narodowej w Warszawie, 4 w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie i 1 kodeks w Bibliotece Raczyńskich w Poznaniu. Czy w księgozbiorze kapitulnym znalazły się również woluminy ze zlikwidowanej w 1524 roku biblioteki zakonnej kamieńskich Dominikanów? Wydaje się to dalece możliwe, choć źródłowo niepotwierdzone. Księgozbiór przebywał w kapitularzu do lat 90 XX wieku, po czym przeniesiono go do pomieszczeń nowo powstałego archiwum diecezjalnego, mieszczącego się w budynku Arcybiskupiego Wyższego Seminarium Duchownego w Szczecinie. W pracowni tegoż archiwum woluminy poddawane są konserwacji. W kapitularzu mieści się obecnie niewielkie muzeum archeologiczne, zawierające eksponaty z przeprowadzanych w rejonie Kamienia badań ratowniczych. Między innymi, wystawione są detale architektoniczne z nieistniejącego klasztoru dominikanów. |
Strona utworzona dnia 28-02-2003 przy pomocy programu Pajączek Light